Αν περνά εύκολα; Επουδενί. Αν αξίζει κάθε δευτερόλεπτο σκέψης, αϋπνίας, προβληματισμού; Σαφέστατα. Αν συμφωνεί πως τα καλά κόποις κτώνται; «Η παιδεία μου, μου λέει πως ναι. Τα λόγια αυτά ανοίγουν μια μικρή πόρτα σε όσα έχω μέσα μου. Θυμάμαι, ήμουν 15-16 και ο μπαμπάς μου, μου έλεγε «η ζωή σου είναι πολύ καλή. Δεν έχεις υποφέρει αρκετά, για να μπορείς να γίνεις επιτυχημένος».
Έκτοτε, βασανίζει τον εαυτό του, ανανεώνει διαρκώς τα όρια και ουδέποτε αισθάνεται ικανοποιημένος. Mηδέ ολοκληρωμένος. Πόσω μάλλον, ευτυχισμένος. Αλλά όπως λέει και ο ίδιος «όλα τα πράγματα στη ζωή, έχουν και ένα κόστος».
Επειδή δεν είχε μείνει και τίποτα άλλο να πει που να αφορά το Ευρωμπάσκετ και όσα θα επιδιώξει εκεί η Εθνική, του ζητήσαμε να μας αποκαλύψει τι υπάρχει γενικότερα στο μυαλό του. Με δημοκρατικές διαδικασίες. Φτιάξαμε μια –ας πούμε- τράπουλα, με 30 λέξεις (σημαντικές για εκείνον, βάσει των όσων έχει αναφέρει σε προηγούμενες συνεντεύξεις) και του ζητήσαμε να διαλέξει δέκα φύλλα. Μετά… μας είπε τα χαρτιά.
Ωριμότητα
Ακόμα την αναζητώ (γελάει). Ας πούμε ότι δεν είναι πολύς ο καιρός που μπορώ να μιλήσω για την ωριμότητα. Κατάλαβα περί τίνος πρόκειται τα τελευταία 7-8 χρόνια της ζωής μου. Ήμουν πολύ ανώριμος, κάτι που προέκυπτε από το προστατευμένο περιβάλλον που μου παρείχε η οικογένεια μου. Δεν μπορώ να πω ότι ήμουν έτοιμος να αντιμετωπίσω τις συνέπειες των αποφάσεων μου. Όταν είσαι ώριμος, ξέρεις τις συνέπειες από πριν και παίρνεις την καλύτερη απόφαση. Αυτό ήταν κάτι που δεν έκανα. Και δεν μπορείς να λες πάντα αυτό που σκέφτεσαι. Ήμουν λίγο του «so what?». Σκεφτόμουν πως αφού σκέφτομαι κάτι, πρέπει και να το πω. Και αυτό δεν είναι πολύ καλό…
Συγκριτικά με τον μέσο όρο των Ιταλών, έγινα ανεξάρτητος αρκετά νωρίς, γύρω στα 20, αλλά δεν ήμουν και ώριμος για αυτό, για να πάρω τις μεγάλες αποφάσεις της ζωής. Ήμουν όμως, τυχερός ώστε να μην έχω ζήσει κάτι για το οποίο έχω μετανιώσει. Για παράδειγμα, στα 20 αποφάσισα να είμαι κόουτς ομάδας ακαδημιών, στη μέση του πουθενά, στην no man’s land, αντί να πάω στο Χάρβαρντ και αυτή μάλλον δεν μπορείς να τη χαρακτηρίσεις ώριμη απόφαση. Αλλά με κάποιον τρόπο, χάριν κάποιας συμπαντικής δύναμης, τα κατάφερα.
Η αλήθεια είναι πως όταν αρχίζεις να ωριμάζεις καταλαβαίνεις πως ήσουν ανώριμος. Συνειδητοποιείς ότι δεν αφήνεις κληρονομιά. Πάντα πίστευα πως το ταξίδι είναι πολύ πιο σημαντικό από τον προορισμό, αλλά είναι χρήσιμο να αφήνεις κάτι πίσω. Τα παιδιά μου ήταν μεταξύ αυτών που με βοήθησαν να εξελιχθώ.
Φιλοδοξία
Το χειρότερο είναι να είσαι φιλόδοξος, για τη φιλοδοξία. Είναι διαφορετικό το να έχεις κάποιον στόχο και τη φιλοδοξία να τον υλοποιήσεις, από το να λες «θέλω να είμαι φιλόδοξος» και οι πράξεις σου δεν συνάδουν με τα λεγόμενα σου. Οφείλεις να αποδεικνύεις με πράξεις τι θες και πόσο το θες. Η διαδρομή δεν είναι ποτέ εύκολη. Υπάρχουν προβλήματα, πόρτες που κλείνουν στο πρόσωπο σου και αδιέξοδα. Όταν φτάνεις σε αυτά, επιστρέφεις στην τελευταία στροφή και πας από την άλλη. Δεν μπορείς να παραιτηθείς, ακόμα και όταν τις περισσότερες φορές πέφτεις σε τοίχο.
Το 2004, το πρωί της 14ης του Φλεβάρη, ανήμερα του Αγίου Βαλεντίνου, παραιτήθηκα από το Μιλάνο και δεν είχα κανένα πλάνο. Είπα στον εαυτό μου «τι θες να γίνεις, πού θες να πας;». Αυτή ήταν η αφετηρία για όλα όσα ακολούθησαν.
Ειλικρίνεια
‘Η είσαι «μέσα» ή είσαι εκτός θέματος. Δεν υπάρχουν συμβιβασμοί. Καταστάσεις τύπου «είμαι λίγο ειλικρινής». ‘Η είσαι πάντα ή ποτέ. Συμφωνώ πως χρειάζεται και ιδιαίτερος τρόπος να εκφράζεις την ειλικρίνεια σου, αλλά πιστεύω ότι είμαι δίκαιος και ευθύς. Για αυτό και λέω πως είμαι ειλικρινής. Την ίδια ώρα, θα ομολογήσω ότι ουδέποτε έως τώρα βρέθηκα σε μια κατάσταση που έπρεπε να επιλέξω.
Στόχος μου είναι να είμαι πάντα ειλικρινής, ακόμα και αν το «πληρώνω». Υπάρχει ένα κόστος για όλα, σε αυτή τη ζωή. Αλλά εν προκειμένω, αξίζει κάθε σεντ. Μου συνέβη πολλές φορές και σας διαβεβαιώνω ότι άξιζε. ΄
Έχω να αφηγηθώ ένα περιστατικό που συνδέεται και με την ωριμότητα. Πριν κάποια χρόνια, ήμουν στην Καζέρτα. ‘Ηταν η μόνη εμπειρία μου, που δεν ήταν καλή. Είχα πει στον μάνατζερ της ομάδας, το καλοκαίρι, ότι «έχουμε βαριά ομάδα, με μεγάλο μέσο όρο ηλικίας. Θα χρειαστεί χρόνος για να βάλουμε όλα τα κομμάτια στη θέση τους, αλλά σε 3-4 μήνες όταν θα αρχίσουμε να ρολάρουμε, έχοντας βρει τη φυσική κατάσταση, τα συστήματα και τους τρόπους να προστατεύουμε τους oldies, goldies, θα είμαστε καλή ομάδα». Μου απάντησε «μην ανησυχείς. Είμαστε μαζί σε αυτό. Θα αντιμετωπίσουμε μαζί τα προβλήματα. Καταλαβαίνω την πραγματικότητα». Την 7η αγωνιστική και ενώ το ρεκόρ μας ήταν 4-3, απολύθηκα. Ήμουν ειλικρινής. Του είχα πει τα προβλήματα και δεν βγήκα στα ΜΜΕ ή στον οποιονδήποτε να πω «κοιτάξτε, αυτός δεν μπορεί να τρέξει, εκείνος δεν μπορεί να πηδήξει, είναι 75 χρόνων κλπ». Η εξέλιξη μου κόστισε πολύ.
Επιλογές
Δεδομένης της θέσης που βρίσκομαι και του ρόλου που έχω, το μόνο που δεν μπορώ να κάνω είναι να αποφύγω τις επιλογές, το βάρος και τις συνέπειες αυτών. Πρέπει να επιλέγω και να αναλαμβάνω την πλήρη ευθύνη. Δεν φοβάμαι να το κάνω. Ξέρω πως κάνω λάθη. Κάνω λάθη καθημερινά. Είμαι άνθρωπος. Προσπαθώ όμως, πάντα να κάνω ό,τι καλύτερο μπορώ, με πάθος και για αυτό δεν ντρέπομαι για τα λάθη μου. Είναι μέρος της δουλειάς. Αν είσαι δίκαιος στις επιλογές σου και είσαι ευθύς, τι άλλο περισσότερο υπάρχει για να κάνεις;
Υπάρχουν τέσσερις τρόποι για να πάρεις μια απόφαση: ο ένας είναι με το λογικό μέρος του εγκεφάλου σου, ο δεύτερος με την καρδιά, ο τρίτος με τα αρχίδια (λέξη που είπε στα ελληνικά) και ο τέταρτος με το στομάχι. Και έχω επιλέξει τον τελευταίο τρόπο που αφορά κυρίως το ένστικτο. Το στομάχι είναι μακριά από όλα τα άλλα. Από το μυαλό, από την καρδιά και τα αρχίδια.
Μπορείς να αποφασίσεις με το μυαλό, αλλά κάποιες φορές μπορεί να είναι ψυχρό αυτό που διαλέγεις και να μη δώσεις όλο σου το είναι. Μπορείς να αποφασίσεις με την καρδιά, αλλά υπάρχει ο κίνδυνος να είναι πολύ καυτό αυτό που παίρνεις, να χάσεις την ισορροπία σου και να υπερβάλεις. Με τα αρχίδια είναι πολύ δύσκολο. Οπότε ποια είναι η ισορροπία; Το στομάχι. Σου μιλάει αυτό. Δεν του μιλάς εσύ. Νιώθεις τι πρέπει να γίνει. Βέβαια, δεν λειτουργεί πάντα, έτσι;
Επιτυχία
Ακόμα δεν έχω καταλήξει στο τι είναι επιτυχία. Είναι να κάνεις λεφτά, να νικάς σε παιχνίδια, να παίρνεις τρόπαια. Ίσως η επιτυχία να είναι όταν πηγαίνεις σπίτι το βράδυ, πριν μπεις για ντους να κοιτάς τον εαυτό σου στον καθρέφτη και να λες στον εαυτό σου «ό,τι και αν γίνει, έχω κάνει το καλύτερο που μπορούσα. Μπορώ να περπατώ στην ευθεία, να κοιτώ τους ανθρώπους στα μάτια και να βλέπω ότι έχω το σεβασμό τους.
Όχι, το να κοιμάσαι καλά δεν είναι μέτρο. Τουλάχιστον όχι για μένα, γιατί η επιτυχία στο μυαλό μου είναι κάτι πρόσκαιρο. Όταν φτάνεις στην εκπλήρωση ενός ονείρου, αμέσως κοιτάς το επόμενο και αρχίζεις να σχεδιάζεις το πώς θα το πραγματοποιήσεις. Αρα, η επιτυχία διαρκεί πολύ λίγο. Είναι το ίδιο με την ευτυχία. Και αυτή διαρκεί πολύ λίγο.
ΟΚ, υπάρχει για όλα ένα όριο, αλλά δεν πιστεύω ότι αν φτάσεις σε αυτό θα πεις «μια χαρά, τώρα σταματάω». Δεν είναι στην ανθρώπινη φύση. Είναι το ίδιο με όταν σκέφτεσαι πως έχεις κάνει τα πάντα. Και τότε διαπιστώνεις ότι είσαι ηλίθιος.
Δεν είμαι ο κατάλληλος άνθρωπος να σου πει αν υπάρχει πραγματικά, όριο στην επιτυχία και αν ποτέ μπορείς να αισθανθείς ολοκληρωμένος. Πρέπει να πας στον Ομπράντοβιτς να κάνεις αυτήν την ερώτηση.
Σε ό,τι αφορά τη ζωή, επίσης είναι rollercoaster. Και η φιλοδοξία μου είναι μια μέρα να σταματήσω, να γυρίσω να κοιτάξω πίσω και να πω «τα κατάφερες». Αλλά ακόμα δεν μου έχει συμβεί αυτό. Δεν είμαι καν κοντά.
Σεβασμός
Είναι η λέξη που έχουμε καταχραστεί –οι άνθρωποι- περισσότερο από κάθε άλλη. Κατ’ αρχάς, πιστεύω ότι για να μπορείς να σεβαστείς τον οποιονδήποτε πρέπει να σέβεσαι τον εαυτό σου. Δεύτερον, θα έλεγα πως χρήσιμο είναι να μη ζητάς ποτέ το σεβασμό κάποιου. Ξεκινάς από το να τον δείχνεις εσύ και θα σου «γυρίσει».
Στο μυαλό μου υπάρχουν διαφορετικά επίπεδα σεβασμού. Το entry level είναι να σέβεσαι τους πάντες και να μην κρίνεις. Όπως προχωρά η όποια ανθρώπινη σχέση, προχωράς στην… επόμενη πίστα και αναβαθμίζεις το σεβασμό που έχεις. Όσο περισσότερο βέβαια, προχωράς στην όποια σχέση, αυξάνονται οι απαιτήσεις και γίνεται όλο και πιο δύσκολο να τις καλύψεις.
Αν διαπιστώσω ότι κάποιος με τον οποίον έχω δομήσει μια σχέση, δεν αξίζει πια το σεβασμό μου, είναι δύσκολο να τον διαγράψω, γιατί είμαι εξόχως συναισθηματικός. Ευαίσθητος. Και ξέρεις τι λένε; Όσο πιο ευαίσθητος είσαι, τόσο πιο αδύναμος γίνεσαι.
Ο μόνος τρόπος που υπάρχει για να επιβιώσεις είναι να σηκώσεις τοίχο στους ανθρώπους που προσπαθούν να μπουν στον κύκλο σου. Πώς είναι στα μεγάλα κλαμπ των μητροπόλεων, όπου δεν μπορούν να μπουν όλοι γιατί υπάρχει face control; Εγώ κάνω people control. Είμαι πολύ απαιτητικός στις ανθρώπινες σχέσεις, γιατί έχω «καεί» πολύ στο παρελθόν. Πλέον λειτουργώ με το ένστικτο περισσότερο και… την εμπειρία που μου ‘χουν προσφέρει χρόνια πόνου.
Λεφτά
Δεν είναι προτεραιότητα. Δεν είμαι ηλίθιος όμως, να μην αναγνωρίζω ότι το λέω αυτό γιατί έχω αρκετά για να ζήσω. Είναι κάτι βρώμικο, κάτι που αλλάζει τους ανθρώπους. Θα προτιμούσα να ζήσω με το σύστημα που είχαν στην αρχαιότητα. Δεν μου αρέσει να μιλώ για αυτά. Είναι το βρώμικο μέρος της δουλειάς.
Είναι πάντα εύκολο να μιλάς για λεφτά, όταν μπορείς να αποφασίσεις τι θα κάνεις με αυτά. Πιστεύω ότι αυτή η ερώτηση πρέπει να γίνει σε ανθρώπους που δεν έχουν. Δεν φέρνουν την ευτυχία, αλλά από την άλλη μπορούν να σε βοηθήσουν πολύ. Όταν χρειάζεσαι γιατρό ή κάτι επείγον, κάτι σημαντικό, τα λεφτά ανοίγουν πόρτες. Υπάρχει και κάτι ακόμα που δεν μου αρέσει, αλλά δεν μπορώ να κάνω και κάτι για να το αλλάξω: στη δουλειά μας, τα χρήματα είναι το μέτρο που κρίνει την επιτυχία. Είναι τραγικό, αλλά αυτή είναι η αλήθεια.
Πάλη
Ολοι κάθε μέρα πρέπει να παλεύουμε για κάτι, για τη δουλειά, για τη ζωή, για όλα. Εχεις την υποχρέωση να παλεύεις για αυτά που πιστεύεις. Και για να καταλήξεις σε αυτά τα οποία πιστεύεις, προηγουμένως πρέπει να βρεις τις ισορροπίες σου. Στη δική μου περίπτωση, καθημερινά παλεύω μεταξύ του πώς θα δώσω στη δουλειά μου το 120% και του τι πρέπει να θυσιάζω για αυτό. Το πρώτο που θυσιάζω είναι ο χρόνος με την οικογένεια μου, με τα παιδιά μου. Μη με ρωτάς πώς τα καταφέρνω, γιατί ακόμα βρίσκομαι σε αυτήν την πάλη…
Πάντα είχα μεγάλο σεβασμό και ένιωθα μεγάλη έλξη για τους ευφυείς ανθρώπους. Γιατί; Επειδή είναι αυτοί που βρίσκουν τις ισορροπίες στη ζωή. Μεταξύ αυτών που πρέπει να κάνουν, αυτών που σκέφτονται, αυτών που τους αρέσουν να κάνουν και αυτών που πρέπει να κάνουν παρ’ ότι δεν τους αρέσουν. Είναι λίγοι στον κόσμο αυτοί οι άνθρωποι. Και τους θαυμάζω γιατί μπορούν να αλλάξουν τη ζωή σου.
Αχαριστία
Πάντα σημειώνω τις φράσεις που διαβάζω ή ακούω και μου αρέσουν. Για την αχαριστία λοιπόν, έχω κρατήσει το «είναι πολύ πιο εύκολο να απαντήσεις σε κάποιον που σε προσβάλει, γιατί η ευγνωμοσύνη κοστίζει, ενώ η εκδίκηση σου δίνει κέρδος».
Όλοι μας έχουμε ένα όριο. Όταν κάποιος το ξεπερνά, υπάρχουν συνέπειες. Αλλά η εκδίκηση δεν είναι κάτι που με αφορά. Ομολογώ πως την έχω σκεφτεί, αλλά δεν την επιδιώκω, γιατί δεν είμαι αρκετά κακός. Ίσως η μόνη εξαίρεση που υπάρχει στον κανόνα μου είναι η εκδίκηση σε θέματα που άπτονται της δικαιοσύνης.
Σε ό,τι αφορά την αχαριστία, όταν νιώθω πως κάποιος είναι αχάριστος απέναντι μου, τον ενημερώνω σχετικά, δεν μπορώ να προσποιηθώ, αλλά δεν νομίζω ότι τα λόγια μου δεν τους επηρεάζουν. Παλιά σκεφτόμουν πως αν τους μιλούσα κάτι θα κατάφερνα, κάτι θα άλλαζε, αλλά πλέον δεν τρέφω ψευδαισθήσεις. Δεν λέω κάτι, αλλά κάνω τη σχέση πολύ πιο ελαφριά.
Μοίρα
Έρχεσαι σε αυτόν τον κόσμο με μια προδιαγεγραμμένη πορεία, αλλά μπορείς να την αλλάξεις. Μπορείς να επηρεάσεις τη μοίρα σου, με καλό τρόπο, όπως και με κακό, έτσι; Αρκεί να κάνεις κάτι. Να προσπαθήσεις. Αλλιώς δεν γίνεται τίποτα.
Θέτεις ένα στόχο, βρίσκεις εργαλεία για να φτάσεις σε αυτόν τον στόχο –το κυριότερο εργαλείο που έχουμε όλοι οι άνθρωποι, είναι η προσπάθεια να βελτιώσουμε τον εαυτό μας-, δέχεσαι τα όρια σου και προσπαθείς να γίνεις καλύτερος. Αν δεν δεχθείς τα όρια σου, σημαίνει πως δεν τα ξέρεις. Μόλις τα αποδεχθείς, μπορείς και να τα βελτιώσεις. Αν θες να γίνεις εκατομμυριούχος και επενδύσεις 10 ευρώ, έχεις μια ευκαιρία. Αν επενδύσεις 80.000 ευρώ, έχεις περισσότερες πιθανότητες . Φυσικά δεν μιλώ για χρήματα, αλλά για ατομικές θυσίες και όταν λέω «εκατομμυριούχος» εννοώ να γίνεις καλύτερος. Το θέμα είναι πόσα θες να επενδύσεις από τον εαυτό σου, για να αλλάξεις τη μοίρα σου
